Đám tang 4 thầy pasaih Ndam pak pasaih

còn gọi Ndam rep céng hagar

         - Mục đích : Làm đám tang đưa hồn người chết được lên thiên đường về với ông bà tổ tiên.

       - Tổ chức : Do gia đình con cháu đống góp tiền của và công sức để thực hiện.

       - Định kỳ : Nghi lễ không có định kỳ.

       - Thời gian và lúc : Nghi lễ với thời gian 4 ngày và 3 đêm vào các buổi sáng, trưa, chiều và tối. Với phong tục đám tang ngày thiêu là chính và phải là ngày thứ tư hay ngày thứ bảy trong thượng tuần trăng hay hạ tuần trăng và phải là ngày chẳn không kỵ

       - Địa điểm : Tại sân bãi ngoài ngõ hay sân bãi ngoài làng. 

       - Chức sắc chủ lễ : Cả sư po Adhia hay phó cả sư po bac hoặc thầy pasaih và chức sắc chủ lễ là thầy pasai cho ăn pasaih pahuak.  

       - Chức sắc chức việc đồng hành lễ thì có :  

            * Thầy pasaih tạo xương cốt pasaih ralang, 

            * Thầy pasaih thổi tù và  pasaih seng,

            * Thầy pasaih đánh trống pasaih hagar,

            * Thầy pasaih thợ chính pasaih ragei phun,

            * Thầy pasaih thợ phụ pasaih ragei hajung,    

            * Chức việc ông hát xướng ong daoh,  

        * Chức việc kéo đàn nhị ong kanhi,

            * Chức việc ông đại diện chủ nhà po damân,    

            * Chức việc bà đơm cơm  muk buh, 

            * Chức việc ông làm nhà thiên đường  ong heng, 

            * Chức việc ông khiêng  ong hala car,             

            * Chức việc ông thầy giữ nhà  gru khik sang, 

            * Chức việc người bưng cơm  pok lisei,

            * Chức việc người ăn cơm thay urang huak lisei yuek drei,

     - Gia cầm trong nghi lễ thì có 12 con gà manuk mnUð và khoản 30 ký cá ikan để chế biến các món ăn cụ thể : 

            * 2 con gà manuk cho ngày cho ăn pahuak,

            * 4 con gà manuk cho ngày chém cây tak kuyau, 

            * 3 con gà manuk cho sáng ngày thiêu pagé edak,

            * 3 con gà manuk cho ngày giỗ tại nhà padhi di sang,

            * 30 ký cá ikan cho món kho và canh.    

        - Các món ăn thì có : Cơm lisei - Canh môn cá aia habai njem labua ikan - Cá kho ikan khaow - Nước súp gà aia rineng manuk - Giá danraok - Mắm chấm masin - Nhúm muối hạt sara - Món gỏi liba Và các món chè, cháo gồm : Cháo gà abu heng - Chè viên abu kam  - Chè sợi abu ring - Chè đậu abu ritak,  

          - Các lễ vật khác : Quả trứng gà baoh manuk, trầu cau hala panâng, rượu alak và nước trà aia caiy Và các loại bánh trái :  Bánh tét cây pei nung ndaon - Bánh tét cặp pei nung binah - Bánh ít pei dalik - Bánh sakaya  - Bánh xôi nướng pei kadang - Bánh nổ pei kamang - Bánh gừng ginraong riya - Bánh tráng pei cem - Bánh ngọt baoh ahar - Trái cây baoh kuyau - Trái đừa baoh li-u - Chuối patei,

        - Nhạc cụ và ca vũ thì có : Bộ trống chiêng đám tang hagar céng - Kèn saranai - Tù và seng - Đàn nhị kanyi Với ca vũ thì có : Các bài hát xướng  daoh pamré - Bài kinh brah madhua - Lời cúng bái của các thầnh phần chức sắc chức việc.        

           Sau ngày thiêu 3 ngày theo phong tục đám tang thiêu thì có lễ giỗ tại nhà người Chăm gọi padhi di sang  với các thành phần chức sắc, các món ăn, các loại bánh trái cũng như vật lễ như nêu ở trên và không có nhạc cụ, hát xướng và bài kinh. Với các vật dụng thiết yếu.

Quảng Văn Đại